İstanbul Planlama Ajansı Raporu: Türkiye’nin Sosyal Güvenlik Karnesi

İstanbul Planlama Ajansı (İPA) tarafından hazırlanan “Sosyal Güvenlik Sisteminde Sürdürülebilirlik: Türkiye’nin Sosyal Güvenlik Karnesi” başlıklı rapora göre, emeklilerin milli gelirden aldığı payın azaldığı ve sosyal güvenlik sisteminin sürdürülebilirliğinin tehlikede olduğu vurgulandı. Rapor, Dr. Ozan Bingöl ve İPA Başkanı Dr. Buğra Gökce’nin çalışmasına Prof. Dr. Aziz Çelik, Prof. Dr. Murat Şeker ve Doç. Dr. Burak Cop’un katkı sundu.

Emekliler Yoksulluktan En Çok Etkilenen Grup

Rapora göre, Türkiye’de derinleşen yoksulluğu en çok emekliler hissetmektedir. İstanbul öne çıkan bir kent olarak, emeklilerin yaşam koşullarının ağırlığı nedeniyle hayatlarını idame ettirmekte zorlandıkları belirtilmektedir. Mevcut durum analizinde grafikler dikkat çekmektedir.

Sosyal Güvenlik Sisteminin Sorunları

Rapora göre, sosyal güvenlik sistemini etkileyen başlıca sorunlar düşük istihdam oranı, kayıt dışı çalışma, ücretlerin düşüklüğü, sık sık çıkarılan aflar, popülist müdahaleler, prim ve emekli aylığı arasındaki bağın zayıflaması, kurumsal yetersizlikler, mali disiplinden uzak bütçe yönetimi ve sosyal devlet anlayışının ikinci plana atılmasıdır.

Emekli-Çalışan Oranındaki Düşüş

Raporda, Türkiye’nin aktif/pasif oranının Avrupa ülkelerine kıyasla düşük seviyede olduğu belirtilmektedir. 2023’te Türkiye’de bu oran en düşük seviyeye gerilemiştir.

Emeklilerin Milli Gelirden Aldığı Pay Azalıyor

Raporda, Türkiye ekonomisinin büyümesine rağmen, emeklilerin milli gelirden aldığı payın azaldığına dikkat çekilmektedir. 2010’da emekli aylıklarının milli gelire oranı yüzde 6,8 iken, bu oran 2022’de yüzde 4,5’e gerilemiştir.

Düşük İşgücüne Katılım Oranı

Raporda, işgücüne katılım oranının düşüklüğü ve kayıt dışı istihdam gibi sorunların prim sistemini olumsuz etkilediği vurgulanmaktadır. Türkiye’nin işgücüne katılım oranı, OECD ülkeleri arasında en düşük seviyededir.

Nüfusun Yaşlanması ve Demografik Tehlike

Raporda, genç nüfusun azalmasıyla bağımlılık oranının artacağı ve bu durumun sosyal güvenlik sistemine risk oluşturacağı belirtilmektedir. 2030’un ilk yarısında yaşlı nüfus oranının artmasıyla demografik fırsat penceresinin kapanacağı öngörülmektedir.